Rusya’nın öncülüğündeki birlikler, Kazakistan’da akaryakıt zammına karşı başlayıp, hükümet karşı eylemlere dönüşen protestoların bastırılmasına yardımcı olmak için ülkeye ulaştı.
Ülkenin en büyük kenti Almatı’da silah sesleri yankılanırken, yetkililer ölü sayısının arttığını söylüyor. Kentin ana meydanında hükümet binalarında alevler görülürken, Kazak birlikleri yüzlerce göstericiye müdahale ediyor.
Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, olaylardan yabancı eğitim almış “teröristleri” sorumlu tutarken, iddialarına herhangi bir kanıt sunmadı.
Tokayev Çarşamba günü devlet televizyonunda yayımlanan konuşmasında, Rusya’nın önderliğindeki Kollektif Güvenlik Anlaşması Örgütü’nden (CSTO) eylemlerin bastırılması için destek istemişti. Örgütte, Rusya, Kazakistan, Belarus, Tacikistan ve Ermenistan yer alıyor.
Ülkeye gelen yabancı asker sayısının 2500 kadar olduğu belirtildi. CSTO askerlerin bir barış gücü olduğunu ve resmi ve askeri kurumları koruyacaklarını açıkladı.
ABD Dışişleri Bakanlığı ise Rus birliklerinin konuşlandırılmasını yakından izlediklerini açıkladı. Bir Sözcü “ABD ve açıkçası tüm dünya, insan hakları ihlalleri olup olmadığını izleyecek. Biz de Kazak kurumlarının ele geçirilmesini uzanabilecek hamleleri de izliyor olacağız” dedi.
BM, ABD, İngiltere ve Fransa da tüm taraflara itidal çağrısı yaptı.
Yetkililer Almatı’da güvenlik güçlerinden 18 kişinin öldüğünü bildirirken, polis önceki gece onlarca isyancıyı öldürdüklerini belirtti.
AFP Haber Ajansı’na konuşan 58 yaşındaki inşaat işçisi Saule, güvenlik güçlerinin eylemcilere ateş açtığını söyledi ve “Ölümleri gördük. Aniden 10 kadar kişi öldü” dedi.
Kazak İçişleri Bakanlığı 2.298 eylemcinin de gözaltına alındığını duyurdu.
Olaylar, geçen Pazar günü Kazakistan’da çoğu kişinin araçlarında yakıt olarak kullandığı LPG’nin fiyatının iki katına çıkmasıyla başlamıştı.
Hükümet, petrol fiyatlarındaki kotaların altı ay daha devam edeceğini söyledi. Ancak duyuru, hükümet karşıtı bir harekete dönüşen eylemleri durdurmadı.
Almatı’daki bir cumhurbaşkanlığı sarayı ve belediye başkanlığında alevler görüldü. Ordu, göstericilerin kontrolündeki havaalanını da geri aldı.
Kazakistan Sağlık Bakanlığı olaylarda 1000 dolayında kişinin yaralandığını bildirdi.
Çatışmalar, eylemlerin başlamasından sonra Cumhurbaşkanı Tokayev’in protestoları durdurmak için kabinesini görevden almasının ardından yaşandı. Tokayev aynı zamanda, cumhurbaşkanlığını bıraktıktan sonra ulusal güvenlik görevinde bulunan güçlü selefi Nursultan Nazarbayev’i de kovdu.
Kazakistan’da Protestolar nasıl başladı?
Eylemleri tetikleyen petrol zengini Mangistau’da LPG fiyatlarına zam yapılması oldu. Mangistau başta olmak üzere ülkenin birçok bölgesinde motorlu araçların yüzde 90’dan fazlası LPG ile çalışıyor. Doğal kaynaklar açısından zengin olan ülke, ihracat karşılığı daha fazla kâr ettiği gerekçesiyle hidrokarbon ürünleri yurt dışına pazarlıyor ve bu da ülke içinde fiyatların artmasına yol açıyor.
Hükümetin eylemcilerin istekleri doğrultusunda fiyatları düşürmesine karşın, protestolar sürdü.
Kazakistan’da Telegram, Signal ve WhatsApp gibi mesajlaşma uygulamaları kullanılamıyor.
Eylem haberlerinin yer altığı iki internet sitesi kapatıldı.
Gösterilerin başladığı petrol zengini Mangistau bölgesindeki Zhanaozen kentinde 2011 yılında, güvenlik güçleri, maaşlarının artırılması ve çalışma koşullarının iyileştirilmesi talebiyle greve giden petrol işçilerinin eylemine müdahale etmiş, 14 kişi yaşamını yitirmişti.
Bu müdahalenin, Kazakistan’ın 1991’de Sovyetler Birliği’nden bağımsızlığını kazanmasından sonra ülkede yaşanan en kanlı olay olduğu bildiriliyor.Yaklaşık 30 yıl boyunca ülkeyi yöneten kurucu lider Nursultan Nazarbayev 2019’de devlet başkanlığından ayrılmış, yerine onun desteklediği Kasım Cömert Tokayev seçilmişti.
>81 yaşındaki Nazarbayev devlet başkanlığından ayrılmasına rağmen ülke yönetiminde hâlâ etkin.
Nazarbayev, “Ulusun Lideri” sıfatıyla yargı muafiyeti gibi bir dizi ayrıcalığa sahip.
Hükümet yanlısı gazetecilerden Yerbol Yedilov’un “Yerbol Online” adlı Telegram kanalında paylaştığı görüntülere göre protestocular Nazarbayev’in memleketi olan Taldıkurgan’da Nazarbayev’in bir heykelini yıktı.
