Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü (KSYÖ), bu yılki Nobel Barış Ödülü’nün sahibi oldu. Nobel ödülü kazanan 22. kuruluş olan KSYÖ, Suriye’deki çalışmalarıyla da dikkat çekmişti.
Norveç’in başkenti Oslo’daki Nobel Komitesi, KSYÖ’nün “kimyasal silahların ortadan kaldırılması için harcadığı kapsamlı çabalar” nedeniyle Nobel Barış Ödülü’ne layık görüldüğünü açıkladı.
Komite tarafından yapılan açıklamada Birinci Dünya Savaşı sırasında binlerce insanın ölümüne yol açan kimyasal silahların kullanılmasının 1925’te imzalanan Cenevre Anlaşması ile yasaklandığını ancak anlaşmada kimyasal silahların üretimi ve saklanmasıyla ilgili bir madde yer almadığı belirtildi.
İkinci Dünya Savaşı’nda Nazi lideri Adolf Hitler tarafından milyonlarca insanın katledilmesi için kullanılan kimyasal silahların daha sonra da hem devletler hem de teröristlerin elinde ölüm saçmaya devam ettiğine işaret edilen açıklamada 1997’de uygulamaya konulan anlaşma ile kimyasal silahların üretimi ve saklanmasına da yasak getirildiği hatırlatıldı.
Komite açıklamasında merkezi Hollanda’nın Lahey kentinde bulunan KSYÖ’nün kurulduğu 28 Nisan 1997 tarihinden bu yana kimyasal silahların yok edilmesi için büyük çaba harcadığı vurgulandı. Kimyasal Silahların Yasaklanması Anlaşması’na şimdiye kadar 189 devlet imza attı.
– Nobel Barış Ödülü-
1901 ve 2012 arasında 93 kez Nobel Barış Ödülü verildi. 100 kişi ve 24 örgüte layık görülen ödüllerden 28’i iki kazanan arasında paylaştırıldı. Nobel Barış Ödülü, tarihinde sadece iki kez 3 kişiye verildi: 1994’te Yaser Arafat, Şimon Perez ve Yitzak Rabin, 2011’de ise Ellen Johnson Sirleaf, Leymah Gbowee ve Tevekkül Karman, Nobel Barış Ödülü’nün sahibi oldu.
Uluslararası Kızıl Haç Komitesi 1917, 1944 ve 1963’te 3 kez, Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği ise 1954 ve 1981’de 2 kez Nobel Barış Ödülü’ne layık görüldü.
Nobel Barış Ödülü’nü kazanan 100 kişiden 15’i kadındı: Bertha von Suttner (1905), Jane Addams (1931), Emily Greene Balch (1946), Betty Williams ve Mairead Corrigan (1976), Rahibe Teresa (1979), Alva Myrdal (1982), Aung San Suu Çii (1991), Rigoberta Menchú Tum (1992), Jody Williams (1997), Şirin Ebadi (2003), Wangari Maathai (2004), Ellen Johnson Sirleaf, Leymah Gbowee ve Tevekkül Karman (2011).
Nobel Barış Ödülü’nün en genç sahibi 2011’de ödüle layık görüldüğünde 32 yaşında olan Tevekkül Karman’dı. 1995’te Nobel Barış Ödülü’ne layık görülen 87 yaşındaki Joseph Rotblat, ise Barış Ödülü’nü alan en yaşlı kişi olarak tarihe geçti.
-Le Duc Tho, ödülünü almadı-
ABD Dışişleri Bakanı Henry Kissinger ile 1973’te NobelBarış Ödülü’ne layık görülen Vietnamlı siyasetçi Le Duc Tho, ödülü reddetti. Vietnam savaşına son veren barış anlaşmasına yaptığı katkı nedeniyle ödüle layık görülen Le Doc Tho, ülkesindeki durumu öne sürerek ödül alacak durumda olmadığını belirtti.
Alman gazeteci Carl von Ossietzky, Myanmarlı muhalif lider Aung San Suu Çii ve Çinli insan hakları savunucusu Liu Xiaobo ise gözaltında ya da hapiste oldukları için ödül törenine katılamadılar.
-Madalya
Nobel Barış Ödülü’nü kazananlara ödüllerinin takdim edildiği akşam bir de İsveçli sanatçı Gustav Vigeland tarafından tasarlanan madalya veriliyor. Madalyanın bir tarafına Alfred Nobel, diğer tarafına ise kardeşlik bağını temsil eden üç erkek figürü nakşedilmiş.
Madalyada aynı zamanda “Pro pace et fraternitate gentium” ifadesi yer alıyor. Latince ifade, “İnsanlığın barışı ve kardeşliği için” anlamına geliyor.
-2000’den bu yana Nobel Barış Ödülü’nü kazananlar:
2000: Kim Dae Jung (Güney Kore)
2001: Birleşmiş Milletler, Kofi Annan
2002: Eski ABD Başkanı Jimmy Carter
2003: Şirin Ebadi (İran)
2004: Wangari Maathai (Kenya)
2005: Muhammed El Baradei (UEAK)
2006: Muhammed Yunus (Bangladeş)
2007: Al Gore (ABD) ve Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli
2008: Martti Ahtisaari (Finlandiya)
2009: Barack Obama (ABD)
2010: Liu Şiaobo (Çin)
2011: Ellen Johnson Sirleaf, Leymah Gbowee ve Tawakkul Karman
2012: Avrupa Birliği
Bu yılki Nobel Barış Ödülü’ne layık görülen Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü (KSYÖ), 1901’den bu yana ödülü kazanan 22. uluslararası örgüt olarak kayıtlara geçti.
Nobel Barış Ödülü, şimdiye kadar 100 kez şahıslara, 25 kez ise uluslararası örgütlere verildi.
Ödülü kazanan ilk örgüt 1904’te Uluslararası Hukuk Enstitüsü oldu.
Ödülü alan 22 örgütten Uluslararası Kızıl Haç Komitesi 1917, 1944 ve 1963’te 3 kez, Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği ise 1954 ve 1981’de 2 kez Nobel Barış Ödülü’ne layık görüldü.
Norveç’teki Nobel Komitesi tarafından verilen Barış Ödülü’nü kazanan örgütler arasında Avrupa Birliği, Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC), Grameen Bankası, Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (UAEK), Birleşmiş Milletler, Sınır Tanımayan Doktorlar Örgütü, Uluslararası Mayın Yasaklama Kampanyası (ICBL), BM Barışı koruma Güçleri, Uluslararası Af Örgütü, Uluslararası Çalışma Örgütü, BM Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF) yer alıyor.
Bilim ve Dünya İlişkileri üzerine Pugwash Konferansları, “nükleer silahların uluslararası siyasetteki rolünü azaltmak için harcadığı çabalar nedeniyle” 1995’te, Nükleer Savaşların Önlenmesi için Uluslararası Hekimler ise 1985’te Nobel barış Ödülü aldı.
Geçen yılın Barış Ödülü sahibi Avrupa Birliği, “60 yıldan uzun bir süre Avrupa’da barış ve uzlaşı, demokrasi ve insan haklarının gelişimine yaptığı katkılar” nedeniyle ödüle layık görülmüştü.
Bu yıl Nobel Barış Ödülü’nü kazanan ve Suriye’deki kimyasal silahların imhası sürecinde dikkatleri üzerine çeken Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü (KSYÖ), 1990’lardan bu yana Kimyasal Silahlar Konvansiyonu’nun yerine getirilmesini sağlıyor.
Şimdiye kadar 86 ülkede 5 binden fazla teftiş yapan KSYÖ, deklare edilmiş kimyasal silah stoklarının yüzde yüzünün envanterinin çıkarıldığını ve incelemelerle doğrulandığını belirtiyor.
İstatistiklere göre, dünya genelinde deklare edilmiş kimyasal silah stoklarının yüzde 81’inin (57 bin 740 ton) imha edildiği biliniyor.
Arnavutluk, Hindistan ya da Güney Kore olduğu sanılan “üçüncü bir ülkenin”, deklare ettikleri stoklarının imhasını tamamladıkları ifade edilirken, KSYÖ’nün yıl başında yayımladığı raporunda, ABD’nin stoklarının yaklaşık yüzde 90’ını, Rusya’nın yüzde 70’ini ve Libya’nın yüzde 51’ini imha ettiği belirtildi.
Üye ülkeler tarafından finanse edilen ve 2011 yılında yaklaşık 74 milyon avro bütçesi olan KSYÖ’nün 13 üyesi, toplamda 70 kimyasal silah üretim tesisini imha ettiklerini ilan etti.
Kimyasal silah stoklarını deklare eden ülkeler, Arnavutluk, Hindistan, Irak, Libya, Rusya, ABD ve Güney Kore olduğuna inanılan “taraf ülke” olarak sıralanıyor.
Pazartesi günü örgütün üyesi olacak Suriye de kimyasal silahları olduğunu kabul etmişti.
Hollanda’nın Lahey kentinde yaklaşık 500 kişinin çalıştığı KSYÖ’nün Genel Direktörü, Türk diplomat Ahmet Üzümcü.
189 ülke tarafından onaylanan Kimyasal Silahlar Konvansiyonu, kimyasal silahların kullanımını, transferini, alıkoyulmasını, stoklanmasını, edinilmesini, üretimini ve geliştirilmesini yasaklıyor.
Konvansiyonu imzalamayan ülkeler, Kuzey Kore, Angola, Mısır ve Güney Sudan olarak sıralanıyor.
İsrail ile Myanmar ise anlaşmayı imzalayan ancak meclisinde onaylamayan iki ülke.
