Anayasa Mahkemesi, devrim gibi bir karara imza atarak Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kriterleri ışığında uzun tutukluluk ve uzun yargılamalara bireysel başvuru yolunu açtı. Mahkeme dün 4 başvuruda ihlal kararı verdi.

AYM Başkanı Haşim Kılıç, “İlke kararımız gereği uzun tutukluluk ve yargılamalarla ilgili bireysel başvuruda bulunabilmek için davanın kesinleşmesi şartı aranmayacak. AİHM kriterlerini aynen kabul ettik. Uzun tutukluluk ve yargılama konusundaki bireysel başvurularda mahkememiz AİHM’nin kararlarıyla uyumlu hareket edecek” diye konuştu.

Hürriyet gazetesinden Oya Armutçu’nun haberi;

AYM, dün uzun tutukluluk ve uzun yargılama konulu 6 bireysel başvuru dosyasından 4’ü hakkında ihlal kararı verdi. 2’si hükmen tutuklu (hüküm almış hükmü Yargıtay’da onanmamış), 1’i tutuklu toplam 3 tutuklu ve 1 uzun yargılama mağduru hükümlünün adil yargılama haklarının ihlal edildiği sonucuna varıldı. AYM talepte bulunulmadığı için bu 4 dosyada tazminata hükmetmedi.

AYM, uzun tutukluluğa ve yargılamaya itiraz eden adli suçlular yönünden ihlal kararı verirken, 5 yılı aşkın süredir tutuklu olduklarına, avukatlarının tahliye taleplerinin, “Birden çok suçlama var” diye mahkemece reddedildiğine dikkat çekti. AYM, “Suçlama sayısının birden fazla olması CMK’da ağır ceza mahkemesinde tutuklu yargılamada öngörülen maksimum sürenin (5 yıl) aşılması sonucunu doğurmaz” diye ihlal kararı verdi.

AYM, mevzuat gereği tahliye kararı vermiyor ancak ihlal kararları bağlayıcı. Haklarında uzun tutuklama süresi yönünden ihlal kararı verilen bu 3 sanığa AYM kararı gereği mahkemelerce tahliye verilecek.

Anayasa Mahkemesi Balyoz davasından 18 yıl hapis cezası alan Korgeneral Korcan Pulatsü’nün ihlal başvurusunu ise reddetti. AYM, CMK’ya göre özel yetkili mahkemelerde görülen terör suçlarında tutuklama süresinin 10 yıla kadar uzayabildiğini, Balyoz davasında tutuklu yargılamanın ikinci yılında kararın verildiğine dikkat çekti.

1-AİHM KRİTER ALINACAK: Uzun tutuklulukta AİHM’in kararlarına iç hukuktaki düzenleme ve uygulamalara göre öncelik verilmesi kabul edildi. Uzun tutukluluk ve uzun yargılamada AİHM kriterleri ve içtihatları esas alınacak. Türkiye’de ağır ceza mahkemelerindeki on yıla uzayan tutukluluklara AİHM ihlal kararları vermişti.

2-KESİN HÜKÜM BEKLENMEYECEK: AİHM kararları doğrultusunda uzun tutukluluğun bireysel başvuruya konu olabilmesi için, yerel mahkemenin davanın geneline ilişkin kararının kesinleşmesi yani Yargıtay’dan geçmesi gerekmeyecek.
3-TUTUKLULUĞA KADEMELİ DEĞERLENDİRME: Uzun tutukluluk iddiası incelenirken dosyanın durumuna göre kademeli olarak değerlendirme yapılacak. Ceza Muhakemesi Kanunu’nda “Ağır ceza mahkemesinin görevine giren işlerde, tutukluluk süresi en çok iki yıldır. Bu süre, zorunlu hallerde, gerekçesi gösterilerek uzatılabilir; uzatma süresi toplam üç yılı geçemez” hükmü var. AYM, kademeli uygulama yaparken, “Bir kişi iki yılın üzerinde tutuklu ise sonraki birinci yılda tutuklu kalabilmesi için somut ve doyurucu nedenlerin olması gerekir. Sonraki izleyen her bir yıl için kademeli olarak daha somut nedenlerin tutuklama gerekçesi yapılması gerekir” kriteri belirledi. AYM, 2 yıl tutukluluktan sonraki her bir yılın bir önceki yıla göre kademeli olarak daha somut nedenleri olup olmadığını kriter alarak, hak ihlali olup olmadığına karar verecek.

AYM’ye bireysel başvuru, 23 Eylül 2012’de başladı. Artık AYM, uzun tutukluluk ve uzun yargılamalarda AİHM içtihatları ışığında ihlal tespiti yaparsa, mahkemelerce bu kararlar uygulanarak, tahliye kararları verilecek.

Ergenekon sanığı CHP’li Mustafa Balbay ve Mehmet Haberal, başta kamuoyunun gündeminde bu davaların tutuklu sanıklarının adil yargılama haklarının ihlal edildiği itirazları da AYM’ce ayrı ayrı değerlendirilecek. Uzun tutukluluk ve yargılama konusunda “adli yargılanma hakkının ihlal edildiği” kararları verilirse, yargılandıkları mahkemelerce tahliyeleri ya da tazminat almaları gündeme gelecek.