Yeni koronavirüs ülke çapında yayılmaya devam ettikçe, enfekte olmayanlar başkalarıyla yakın temastan kaçınarak ve agresif bir şekilde ellerini yıkayarak kendilerini koruyabilirler. Ancak bunun ötesinde, birçoğu umutsuzca başka bir koruma şekli umuyor: Koronavirüs aşısı…
Aşılar, vücudumuzu belirli bir patojene benzeyen bir şeye maruz bırakarak, bağışıklık sistemlerimizi istilacıyı tanımak, saldırmak ve öldürmek için eğiterek çalışıyor. Gerçek patojenin kendisi ile sunulduğunda, bağışıklık ordularımız da savaşa hazır hale geliyor.
Koronavirüsün henüz bir tedavisi olmasa da geliştirilebilecek aşılar hastalığın ortadan tamamen kaldırılmasına yardımcı olabilir.
Aşılara özellikle cephedeki sağlık çalışanları ve enfeksiyona yakalanma riski daha yüksek olan nüfusun savunmasız diğer üyeleri tarafından daha fazla ihtiyaç duyuluyor.
COVID-19 aşısı geliştirme yarışı 40’tan fazla adayla devam ederken, sadece üçü ilaç denemesinden önce insan testinin üç aşamasından ilki olan “Faz 1”e adım attı.
Faz 1 testi, aşının güvenli olup olmadığını görmek için yapılan bir test. Araştırmacılar, II. Aşama incelemeye kadar etkili olup olmadığını bilemezler. Aşağıda hala gelişimin erken aşamalarında olan üç umut verici aday var.
mRNA-1273
ABD’de NIAID tarafından desteklenen ve Moderna Therapeutics tarafından geliştirilen koronavirüs aşısı, spesifik bir genetik malzeme türü olan mRNA’ya dayanıyor. mRNA-1273, bir insan hücresinin anahtarı olan “başak proteini” üzerinde spesifik bir proteini kodlar. MRNA tabanlı bir virüs hiçbir zaman insanlarda kullanım için onaylanmamıştır, ancak hayvan çalışmaları umut verici. Bununla birlikte, bu özel aşı, hayvanlarda bile test edilmeden önce insan denemelerine koşuldu. Geleneksel aşı gelişiminde bir adım atladı.
45 sağlıklı yetişkin gönüllüde aşının güvenliğini test eden bir Faz I denemesi mart ayı başlarında Seattle’daki Kaiser Permanente Washington Sağlık Araştırma Enstitüsü’nde başladı. Katılımcılar iki düşük, orta veya yüksek doz aşı enjeksiyonu alacak ve herhangi bir olumsuz olay veya bağışıklık tepkisi açısından izlenecek. Şirket, sağlık çalışanları gibi özellikle savunmasız gruplar için 2020 sonbaharında bir aşı olabileceğinden umutlu.
Dünyanın önde gelen koronavirüs aşısı adayı Ad5-nCoV, Pekin Biyoteknoloji Enstitüsü ve Çinli bir biyofarmasötik şirketi olan CanSino Biologics tarafından geliştirildi.
Bu aşı, bulaşıcı özelliklerini içermeyecek şekilde tasarlanmış ve bunun yerine alıcıya genetik materyal veren bir virüs olan bir viral vektör kullanıyor. Bu aşının I. Aşama testi, 108 sağlıklı yetişkin gönüllünün güvenliği değerlendirmek için üç dozdan birini alacağı Hubei İl Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi’nde devam etmekte.
Koronavirüs aşı çalışmaları içinde Ad5-nCoV belki de en umut vericidir, çünkü CanSino zaten Ebola’ya karşı korumak için neredeyse aynı bir Ad5-EBOV aşısı üretti. Ebola aşısı zaten Faz II testine girmiştir, yani daha da ilerlemiştir. Yine de, Ad5-nCOV güvenlik testi için resmi öngörülen tamamlanma tarihi Aralık 2020’dir ve tüm testlerin tamamlanmasının 2022’yi bulacağı öngörülüyor.
ChAdOx1
Oxford Üniversitesi, aşı adayını insan çalışmalarına getiren en yeni gruplardan biri. Aynı anda 510 sağlıklı katılımcıya aşı veya plasebo enjekte edilerek hem güvenlik (Faz I) hem de etkinlik (Faz II) açısından test edilmektedir. Bu aşı, Çin’deki Ad5-nCoV’ye benzer şekilde, yeni koronavirüsteki anahtar protein için genetik materyal içeren inaktive edilmiş (enfeksiyöz olmayan) bir virüs kullanır. Bununla birlikte, bu viral vektör, araştırmacıların iddia ettiği gibi, insanların zaten maruz kalmış olabileceği diğer virüslerden daha da güçlü bir tepki oluşturan şempanzelerden türetilmiştir. Bu aşı İngiltere hükümeti tarafından finanse ediliyor ve hızla ilerliyor. Yine de, bu aşamanın öngörülen tamamlanma tarihi Mayıs 2021’den öncesi değil.
Biyofarmasötik dev Pfizer, ortak şirket BioNTech ile birlikte, Moderna’nın modeline benzer mRNA tabanlı bir aşı üzerinde çalışıyor. İkili zaten bu bilimsel stratejiyi kullanarak bir grip aşısı üzerinde çalışıyordu, bu nedenle aşı adayları “BNT162” özellikle hızlı hareket ediyor. Klinik çalışmaların hem ABD’de hem de Almanya’da Nisan ayında başlaması bekleniyor.
INO-4800
“Aktivasyon immünoterapisi” için özel bir platform kullanan Inovio Pharmaceuticals tarafından tamamen farklı bir teknoloji geliştiriliyor. Bu aşı, başka bir genetik materyal olan DNA’yı, elde taşınan bir akıllı cihaz olan “CELLECTRA” kullanarak bir konağın hücrelerine iletir. DNA, bir bireyin bağışıklık sistemini, hedeflenen bir bağışıklık tepkisi oluşturmak üzere aktive eden proteinlere çevrilir. Bu bilim kurgu gibi görünse de, şirket aynı teknolojiyi diğerlerinin yanı sıra yakından ilişkili bir koronavirüs ve HPV ile ilişkili servikal öncül olan MERS’e karşı hızla ilerletmek için kullandı. Ancak bunların hiçbiri deneme aşamasını tamamlayıp pazara girmedi. COVID-19’a özgü aşı (INO-4800) ile ilgili çalışmaların Nisan ayında başlaması bekleniyor.
Sanofi rekombinant DNA aşısı (isimsiz):
Geçen ay Sanofi Pasteur, DNA tabanlı bir aşı oluşturmak için ABD Sağlık ve İnsan Hizmetleri Departmanı ile ortaklık yaptığını açıkladı. Henüz adlandırılmamış aşıları, diğer adayların çoğunun aynı temel prensibi olan COVID-19 yüzeyinde bulunan proteinleri kodlayan rekombinant (tasarlanmış) DNA’ya dayanmaktadır. Şirket daha önce hayvan modellerinde ümit veren yeni koronavirüsün yakın akrabası olan SARS için bir aşı üzerinde çalışıyordu. Daha da önemlisi, Sanofi’nin aşı pazarında son derece başarılı olduğu kanıtlanmıştır: Flublok ve Fluzone dahil olmak üzere günümüzde yaygın olarak kullanılan grip aşılarına sahipler. Tekniklerinin – ve ürünlerinin seri üretim tecrübelerinin – COVID-19 aşısının geleneksel üretim yöntemlerinden çok daha hızlı uygulanmasına izin vereceğini iddia ediyorlar. Yine de, insan denemeleri henüz başlamadı ve muhtemelen Nisan ayı içerisinde başlayacak.
