Sevgi Gürtuna ‘nın geçen haftaki makalesinin devamı niteliğindeki “Leonardo’nun Milano’ya hediyesi: SON AKŞAM YEMEĞİ II” adlı makalesini sizlerle paylaşıyoruz;
Rahiplerin uzun yemek masalarının bulunduğu salonun bir duvarını boydan boya kaplayan, 4.6 m genişliğinde, 8.8 m uzunluğundaki bu başyapıt, ilk açıldığı gün müthiş bir heyecan uyandırmıştı.
Salonun doğal ışığı yemek masasının tam üzerini aydınlatmakta, perspektifle birlikte, resme sanki salonun uzantısıymışçasına bir derinlik kazandırmaktaydı. Bu kutsal öykü, o zamana dek, seyirciye bu kadar yakın olmamıştı; rahiplerin yemek salonunda kutsal kitabın en önemli anı olan Son Akşam Yemeği elle tutulur, somut bir şey oluvermişti. Belki de rahipleri önce, ayrıntıların doğal biçimde resmedilişindeki gerçekçilik etkilemişti. Rahipler, bu olağanüstü gerçekçilik yanılsamasının yarattığı ilk şaşkınlığı aştıktan sonra, Leonardo’nun, İncil’in bu sahnesini nasıl betimlediğini anlamaya çalışmışlardı. İsa, şefaat dağıtırken havarilerin bir masa çevresinde derli toplu ve dizi halinde oturduğu eski geleneksel ikonografilere benzeyen hiçbir şey yoktu bu resimde. Bütün havariler çok değişik yüz anlatımları ve tepkilerle, yakında gerçekleşecek ihanetin bildirimiyle şaşkınlıkla doluydu; bu yapıtta dram vardı, devinim vardı. Sanki Leonardo, duvarlara zaman dışı ve “anlık bir görüntü” çıkarmış gibiydi.
Birçok Floransalı ressam gibi Leonardo da Son Akşam Yemeği’ini, merkezi perspektif kurallarına uygun, tiyatro sahnesine benzer bir düzen içinde betimledi. Perspektif çizgileri, İsa’nın sağ gözünde odaklaşır ki bu bile, İsa’nın hem betimlenen olayda hem de resimde taşıdığı merkezi konumu vurgulayan başlı başına bir öğedir. Masanın üstüne düşen ışık, figürlere hacim ve cisimsellik verir. Son Akşam Yemeği’nin üzerimizde bıraktığı anıtsal etki yalnızca boyutlarından değil, mekan ve ışığın egemenliği arasındaki ilişkiden ileri gelmektedir. Süslü masa örtüsü ve masanın üzerindeki nesnelerin uyumlu birlikteliği, neredeyse müzikal armonilerden oluşan oyunlarıyla, kompozisyonun ritmik kesimine katkıda bulunmaktadır. Masa örtüsü ve tabaklar üzerindeki desenler izleyenleri hayrete düşürecek kadar ayrıntılar içermektedir. Masa üzerindeki yiyeceklerle birlikte her şey usta işi natürmort örnekleridir.
Fakat freskin (duvar resmi) daha Leonardo hayattayken yıpranmaya başlaması, renklerin doğallıklarını kaybetmesi inanılmaz bir talihsizliktir. Bir duvar resmi yapılırken su bazlı boyalar, nemli sıva üzerine uygulanır, böylece boya sıvanın içine işleyerek sıvanın bir parçası haline gelir.
Leonardo ise boya ile verniği kuru duvar üzerine uyguladığından, boya duvarın içine iyice işlememiştir. Daha önce duvar resmi yapımında kullanılmamış bu teknik, yeraltı sularının taşıdığı tuzlarla birleşince resim pul pul dökülmeye başladı. Yüzyıllar içinde yapılan onarımlar resmin daha çok bozulmasını engelleyemedi. 17 yıl süren son restorasyonda, daha önceki müdahalelere kadar inilerek temizlenmiş ve Leonardo’nun paletinin canlı renkleri ortaya çıkarılmıştır.
İşte üstadın bize bıraktığı bu ölümsüz eser, insan dehasının mucizelerinden biri olarak günümüze gelebilen, sanatçının tamamlayabildiği az sayıdaki resminden biridir .
“İyi ve Kötü”nün Yüzü
Leonardo, Son Akşam Yemeği’ni yapmayı düşündüğünde, iyiliği temsil eden İsa’yı ve kötülüğü temsil eden Yahuda’yı betimlemek için, bir film yönetmeninin rol dağıtımı için uygun oyuncuları araması gibi her havariye uygun figürü bulabilmek için aylarca uygun yüzü değişik ortamlarda aradı.
Bir gün koroda şarkı söyleyen dindar bir genci, İsa’ nın tasviri için atölyesine davet etti, sayısız taslak ve eskiz çizdi. Aradan üç yıl geçtiği halde fresk hala tamamlanamamıştı. Leonardo, Yahuda için kullanacağı modeli günlerce aradıktan sonra, sarhoşluktan kaldırım kenarına yığılmış, vaktinden önce yaşlanmış, paçavralar içinde genç bir adam buldu (Roma’daki bir hapishanede bulduğu da söylenceler arasındadır). Leonardo adamın yüzünde görülen inançsızlığı, günahı, bencilliği resmetmeye başladı. Leonardo işini bitirmek üzereydi ki, adam yavaş yavaş ayılarak gözlerini açtı ve harika duvar resmini gördü. Şaşkınlık ve hüzün dolu bir sesle şöyle dedi:
-“Ben bu resmi daha önce gördüm”.
-“Ne zaman?” diye sordu Leonardo, o da şaşırmıştı.
-“Üç yıl önce. Elimde avucumda olan her şeyi henüz kaybetmemişken. O sıralarda bir koroda şarkı söylüyordum, pek çok hayalim vardı. Bir ressam beni İsa’ nın yüzü için modellik yapmak üzere davet etmişti.”
Hüzün dolu bu yüzde, aslında Leonardo’nun 20 yıl önce Floransa’da hissettiği ihanete uğrama duygusunu yansıttığı da söylenir.
Sevgi Gürtuna
Hocam vakit buldukça okuduğum yazılarınızdan büyük haz alıyorum. Sanat tarihinin beni böyle etkiliyeceğini hiç düşünmemiştim. Saygılar , görüşmek üzere.
Ne kadar hüzün verici….
Leonardo engin bir deniz gibi ucu bucağı yok…
Kaleminize sağlık Sevgi hocam
Leonardo’nun duvar resmi için üç yıl boyunca doğru yüz ifadelerini ararken, aynı insanın yüzünün İsa’dan Yahuda’ya dönüşmesi hem çok çarpıcı,hem çok hüzünlü geldi bana…Hayat da böyle bir şey işte..Hepimiz bir gün İsa iken bir gün Yahuda, bir gün Musa iken bir gün Firavun olabiliriz değil mi? Sevgilerimle….Elinize sağlık.
Sevgi Ablacığım,Leonardo Da Vinci öğrenmekle bitmeyen Büyük bir sanatçı.Onunla ilgili dökümanlarıma senin yazılarını da ekliyorum ve öğrencilerimle paylaşıyorum. çok teşekkür ederim.Yazılarının devamını heyecanla bekliyorum.