Erkekler Ağlamaz…
Sportif alanda zihinsel performans antrenörlüğü yapan NationalTurk yorumcusu Ersin Afacan’ın bu haftaki ‘Erkekler Ağlamaz’ başlıklı yazısı;
Türk pop müziğinin önemli isimlerinden Nilüfer, söz ve müziği kendisine ait “Erkekler Ağlamaz” adlı şarkısında şunları söylüyor;
İçinde bin pişmanlık, gözlerinde yaş
Yüzünde yasak duyguların verdiği garip telaş
Sesinde bir burukluk, ellerin soğuk
Boğazında düğüm düğüm kelimeler
Profesyonel bir sporcunun yukarıdaki şarkı sözlerinde anlatılan ve karamsar duygu ve düşünceleri içeren beden dilini sahada göstermeye hakkı var mı? Bu soru, geçtiğimiz hafta oynanan ve Akhisar’ın Trabzonspor’u deplasmanda 4-2 yendiği maçtan sonra Trabzon kalecisi Onur, sahadan ağlayarak ayrıldığında aklıma geldi.
Öncelikle şunu ifade etmek isterim ki ağlamak, kişide bir rahatlama hissi oluşturur. Yani ağlamanın bir nevi iyileştirici bir yönü vardır. Dolayısıyla erkekler de ağlar. Fakat profesyonel bir sporcu, sahada değil ya soyunma odasında ya evinde ya da yalnız kaldığı bir yerde ağlamalıdır.
Bu makalemde, Volkan Şen’den sonra bu sezon sahadan ağlayarak ayrılan ikinci Trabzonsporlu futbolcu olan kaleci Onur’un bu davranışının mental açıklamasını kısaca yapmak istiyorum.
1. Olayın “Stres” boyutu önem oluşturmaktadır. “Baskı Altında İyi Performans Sergilemek” benim mental antrenmanlarda stres konusunda ele aldığım egzersizlerden biridir. Genç sporculardan tutun da tecrübeli profesyonellere kadar çoğu sporcu, belirli dönemlerde, yarışmanın yoğun baskısı altında duygularının ve huzurunun kontrolünü kaybedebiliyor. Bu sorunu yaşayan sporcular, özellikle maçta rahat hareket edemiyor. Hata yapmaktan korkuyor ve adeta yaprak gibi titriyor. Dolayısıyla duygusal kontrolden mahrum bir zihinsel durumda maç oynadıkları için yeteneklerine uygun performans gösteremiyorlar. Bunun sonucunda da maçtan sonra perişan görüntü sergiliyorlar. Halbuki aşağıdaki fotoğrafta görüldüğü gibi İngiliz kaleci Seaman, kaybettikleri UEFA Finalinden sonra başı dik, omuzları geride ve kendinden emin bir şekilde yürüyerek sahadan ayrılıyor ve duygusal kontrol açısından profesyonel bir görüntü bırakıyor.
2. Olayın “Mental dayanıklılık” boyutu önem oluşturmaktadır. Çünkü stres düzeyi yüksek maçlarda yapılan hatalara verilen tepkiler, sporcuların düşünce yapılarını ve mental (zihinsel) dayanıklılığını anlamamızda önemli ipuçları verir. Schmeichel, Zenga, Buffon, Dasaev, Schumacher gibi en iyi kaleciler sadece muhteşem teknikleriyle değil aynı zamanda mental güçleriyle de bilinir. Stres altında oyundan kopmazlar ve parçalara dağılmazlar. Aksine, zor durumlarda bile en iyi performanslarını sergilemelerini sağlayan bir tür mental güçle maçta öne çıkarlar. Bu mental güç, her kalecinin başarılı olmak için geliştirmesi gerektiği bir tür yetenektir. Bu mental güç olmadan, kaleciler gelişemez ve en gerektiği zamanda en iyi performansı sergileyemez. Dünyadaki en iyi eldivene sahip olabilirsiniz ama baskı altında başarılı olmak için kullanacağınız özgüveniniz, konsantrasyonunuz, motivasyonunuz ve olumlu bir görüşünüz yoksa işiniz gerçekten çok zorlaşır. Çünkü en yetenekli sporcular bile sportif yeteneklerini ortaya çıkarabilecek mental hazırlığa sahip değilse amaçlarını gerçekleştirmekte yetersiz kalır.
3. Olayın “Kişisel İmaj” boyutu önem oluşturmaktadır. Çünkü mental açıdan zayıf insanlar, zor durumlarda ağlamaya ve kötü görüntü sergilemeye yatkındır. Bir sporcu, şartlar ne olursa olsun etkili dış görünüşe sahip olmalıdır. Özellikle kaleciyse ve bunun yanında kaptan ise kötü zamanlarda etkili dış görünüşü sergilemek zorundadır. Kendine güveni zayıf olan sporcular, davranışsal tepkiler olarak kendini yere bırakma, başını öne eğme, ellerini beline koyma ve omuzlarını düşürme gibi olumsuz görüntüler sergiler.
Peki sporcular üzüntülerini yaşamayacak mı ve ağlamayacak mı? Elbette yaşayacaklar ve ağlayacaklar. Onlar da insan ve onlar başarıda herkesten daha çok sevinen ve başarısızlıkta herkesten daha çok üzülen insanlardır. Fakat üzüntülerini yazının başlangıç kısmında belirttiğim gibi “güvenli duruş” imajını zedelememek için soyunma odasında yaşamalıdırlar. Çünkü kendilerini seven ve destekleyen kişiler, onları kötü davranışlar ve perişan görüntüler içinde görmek istemez. Çünkü bu tip olumsuz görüntüleri sergilemek, sporcunun imajını zedeleyebilir ve sporcuya olan güveni azaltabilir.
Aşağıdaki fotoğrafta 2011-2012 sezonu Şampiyonlar Ligi yarı finalinde Chelsea’ye elenen Barcelona soyunma odası görünmektedir. Takımın ve dünyanın en iyi oyuncularından biri olan Iniesta, elenmenin üzüntüsünü bu şekilde yaşamaktadır ki olması gereken budur. Iniesta, maç bittikten sonra rakibin ve hakemin elini sıkıp rakibiyle forma değiştirdikten sonra soyunma odasının yolunu tutmuş ve üzüntüsünü yaşamaya başlamıştır. Dolayısıyla profesyonel sporcular ve antrenörler olumlu dış görünüşlerine dikkat etmelidir. Hem özgüvenlerini korumak hem de güven vermeye devam etmek için. Çünkü bazen imaj, her şeydir.
Dolayısıyla Türkiye’de kaleciler, zaman zaman gösterdikleri üstün performansı, istikrarlı bir şekilde devam ettirebilmek ve Avrupa’ya transfer olabilmek için ya işinde uzman bir mental antrenör ile çalışmalı ya da mental hazırlığı bilmeli ve uygulamalıdır. Çünkü profesyonel bir sporcunun profesyonelce yaşaması, olaylara ve kişilere vereceği tepki, imajını geliştirme adına yapacağı çalışmalar, mental antrenmanın konularından biridir ve mental antrenman sayesinde öğrenilir. Çünkü fiziksel antrenmanla sadece belirli bir mesafeye kadar gelişim olur ama sporcunun zihni sınırsız potansiyele sahiptir. Yani sporcunun bedeni sadece zihninizin izin verdiği kadar performans sergileyebilir.
Ersin Afacan / NationalTurk
