Cezayir’den Fransa’ya sert adım! “Devlet suçu” ilan edildi

Cezayir Parlamentosu, Fransa’nın 1830’dan 1962’ye kadar süren sömürge yönetimini “devlet suçu” olarak nitelendiren yasayı oy birliğiyle kabul etti. Büyük ölçüde sembolik bir anlam taşıdığı belirtilen bu karar, Cezayir ile Fransa arasında son dönemde giderek tırmanan diplomatik krizin ortasında alındı ve ülkenin sömürge geçmişine ilişkin hassasiyetin hâlâ ne denli güçlü olduğunu bir kez daha ortaya koydu.

Cezayir meclisinden güçlü mesaj

Oylama sırasında meclis salonunda bulunan milletvekilleri, ulusal bayrağın renklerini taşıyan atkılarla ayağa kalkarak “Yaşasın Cezayir” sloganları attı. Kabul edilen yasada, Fransa’nın Cezayir’deki sömürge yönetimi boyunca yaşanan trajedilerden hukuki ve tarihsel sorumluluk taşıdığı vurgulandı. Metinde, bu dönemin Cezayir halkı üzerinde derin ve kalıcı yaralar bıraktığı ifade edildi.

“Ulusal hafıza silinemez” vurgusu

Cezayir Parlamentosu Başkanı Brahim Boughali, oylama öncesinde yaptığı açıklamada, kabul edilen yasanın hem ülke içinde hem de uluslararası alanda açık bir mesaj taşıdığını söyledi. Boughali, bu adımın Cezayir’in ulusal hafızasının silinemeyeceğini ve pazarlık konusu yapılamayacağını net biçimde ortaya koyduğunu dile getirdi.

Sömürge döneminin ağır bilançosu

Yasada, Fransız sömürge yönetimi döneminde işlenen eylemler ayrıntılı biçimde tanımlandı. Metinde, nükleer denemelerden yargısız infazlara, fiziksel ve psikolojik işkenceden doğal kaynakların sistematik biçimde yağmalanmasına kadar birçok uygulamanın Cezayir halkı üzerinde derin yıkımlar yarattığına dikkat çekildi. Bu uygulamaların, yalnızca geçmişte kalmış olaylar olmadığı, toplumsal hafızada hâlâ canlılığını koruduğu vurgulandı.

Tazminat talebi açıkça yer aldı

Kabul edilen yasada, Fransız sömürge yönetiminin yol açtığı tüm maddi ve manevi zararlar için tam ve adil bir tazminatın, Cezayir devleti ve halkı açısından vazgeçilmez bir hak olduğu ifade edildi. Metinde, bu talebin yalnızca ekonomik değil, aynı zamanda ahlaki ve tarihsel bir sorumluluğa dayandığı belirtildi.

Kanlı geçmiş ilişkileri belirliyor

Fransa’nın 1830’da Cezayir’i işgaliyle başlayan sömürge dönemi, iki ülke arasındaki ilişkilerde hâlâ en hassas başlıklardan biri olmayı sürdürüyor. Bu süreç, kitlesel katliamlar ve zorunlu göçlerle anılırken, 1954-1962 yılları arasında yaşanan ve bağımsızlıkla sonuçlanan savaş, iki toplumun hafızasında derin izler bıraktı. Cezayir, bu savaşta 1,5 milyon kişinin hayatını kaybettiğini savunurken, Fransız tarihçiler ölü sayısının yaklaşık 500 bin olduğunu, bunların büyük bölümünün Cezayirli olduğunu belirtiyor.

Paris temkinli, Macron mesafeli

Emmanuel Macron, geçmişte Fransa’nın Cezayir’i sömürgeleştirmesini “insanlığa karşı suç” olarak tanımlamıştı. Ancak Paris yönetimi, bugüne kadar resmî bir özür dilemekten kaçındı. Fransa Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Pascal Confavreux, oylamayla ilgili soruya, yabancı ülkelerdeki siyasi tartışmalar hakkında yorum yapmayacaklarını söyleyerek yanıt verdi.

“Hukuki değil ama siyasi olarak çok güçlü”

İngiltere’deki Exeter Üniversitesi’nde sömürge tarihi üzerine çalışan akademisyen Hosni Kitouni, kabul edilen yasanın uluslararası hukuk açısından Fransa’yı bağlayıcı olmadığını ancak siyasi ve sembolik açıdan son derece önemli olduğunu belirtti. Kitouni’ye göre bu karar, Cezayir ile Fransa arasındaki ilişkilerde özellikle “hafıza” meselesi bakımından açık bir kopuşu temsil ediyor.