Asgari Ücret Tespit Komisyonu tarafından asgari ücret zammı belirlendi. Buna göre 2015’in ilk ve ikinci 6 ayları için yüzde 6’şar zam yapıldı. Dolardaki artışla oranlandığında ise asgari ücret neredeyse yerinde saydı.
Asgari ücret, 2015 yılının ilk 6 ayı için brüt bin 202, net 949 lira; ikinci 6 ayı için brüt bin 274 lira, net bin lira olarak belirlendi. Komisyonca 2015’in ilk ve ikinci 6 aylık dönemlerinde yüzde 6’şar artırılan asgari ücret, böylece yıllık 108 lira 97 kuruş oldu. Asgari ücrette, 2010’da yıllık 53 lira 39 kuruş, 2011’de 59 lira 83 kuruş, 2012’de 80 lira 84 kuruş, 2013’de 63 lira 89 kuruş ve 2014 için ise 87 lira 35 kuruş artış yapılmıştı.
Türkiye’de milyonlarca çalışanı ilgilendiren asgari ücret, işçilere bir çalışma günü karşılığı olarak ödenen ve işçinin gıda, konut, giyim, sağlık, ulaşım ve kültür gibi gereksinimlerini, günün fiyatları üzerinden en az düzeyde karşılamaya yetecek ücret olarak nitelendiriliyor.
Peki gerçekte durum böyle mi?
Ham petrol fiyatları son 6 yılın en düşük seviyesinde. Ancak düşüş, vatandaşa yeterince yansımıyor. Temmuz 2008’de 147 dolar varil fiyatıyla rekor kırılan dönemde 1 litre benzin istasyonda 3,61 liraya satılıyordu. Ancak ham petrol 58 dolara gerilemesine karşın benzinin litresi halen pompada 4,24 lira. Maliye ve enerji yönetiminin iddia ettiği gibi pahalı akaryakıtta döviz kuru artışından çok, litre başına verginin yaklaşık 1 TL artırılması etkili oldu.
Zaman gazetesinin haberine göre petrol fiyatlarındaki düşüş, bir türlü benzin ve motorine istenilen ucuzluğu getirmiyor. Benzin ve motorin fiyatları da dolaylı ya da doğrudan vatandaşa yansıyor. İndirim düşük kalınca da enerji fiyatlarındaki gerileme iç piyasaya yansımıyor. Vatandaş, otobüs, taksi, vapur, uçak, tren gibi ulaşım araçlarından pahalı fiyattan hizmet alıyor. Benzer şekilde akaryakıtın ucuzlamaması, sanayinin üretim maliyetlerini de olumsuz etkiliyor. Bu durumun en önemli nedeni yüksek vergi.
Resmi verilere göre ham petrol varil fiyatının (Brent) 147 dolarla rekor kırdığı Temmuz 2008’de 1 litre benzin istasyonlarda 3,61 liraya, motorin ise 3,20 liraya satılıyordu. Aralık 2014’te ise petrolün fiyatı 58 dolara geriledi. Buna rağmen benzin pompada 4,24 lira ve motorin 3,79 lira gibi rekor bir fiyatla satılıyor. Bir diğer ifadeyle 6 yıl önce ham petrol bugünkü fiyatın 2,5 katı pahalı iken benzin ve motorin, bugüne göre daha ucuz satılıyordu. Fiyatların belirlenmesinde döviz kurundaki artış etkili olsa da düşüşün akaryakıt fiyatlarına yansımamasının en büyük nedeni, yüksek vergi (ÖTV, KDV). Aynı dönemde akaryakıttan alınan vergi litrede yaklaşık 1 lira arttı. Uzmanlara göre, vergilerde bir düşüş olmaması durumunda Türkiye’de ucuz akaryakıt mümkün değil.
Akaryakıt pompa satış fiyatları; ham petrolün yanında rafineri maliyeti, nakliye, dağıtım ve bayi kârı ile vergilerden oluşuyor. Fiyat oluşum sürecini ise Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) izliyor. Kurul sektörde faaliyet gösteren şirketlerin pompa satış fiyatlarını belirlemede en yakın erişilebilir piyasa olan Birleşik Krallık (İngiltere), İtalya, Fransa, Almanya’nın (4 ülke) baz alınmasını zorunlu kıldı.
Ham petrol fiyatlarındaki gerileme devam ediyor. Ancak düşüş, vatandaşlara yeterince yansımıyor. Dün itibarıyla Brent petrolün varil fiyatı 58 dolara geriledi. Petrol fiyatları hızla gerilerken benzin ve motorindeki düşüş beklentilerin çok gerisinde kaldı. Düşüşler, yüksek vergi nedeniyle vatandaşa yanmıyor. Resmi raporlar da, vergilerin baskısını doğruluyor. Sektörü düzenleyici kurum olan EPDK’nın hazırladığı Petrol Piyasası Fiyatlandırma Raporu’na (Kasım 2014) göre Türkiye akaryakıt ürünleri üzerinden alınan yüksek vergilerde AB ülkeleri arasında ilk sıralarda yer alıyor. Geçen ay istasyonlarda 1 litre motorinden 2,23 lira, benzinden ise 2,89 lira vergi alındı. Aynı dönemde motorinde verginin payı yüzde 54, benzinde ise yüzde 62.
Dolar da fırladı
Vatandaşın cebini direkt ilgilendiren bir başka kriter olan ABD doları ise son iki yılda 1.78’den 2.32 TL’ye yükseldi. Dolardaki yüzde 23’lük artış, asgari ücretin epey üzerinde gerçekleşerek vatandaşın cebindeki parayı daha da eritti.
