Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Türkiye ekonomisinin bu yılın birinci çeyreğinde yüzde 11,7 büyüdüğünü açıkladı.
Krizin Türkiye ekonomisini en şiddetle etkilediği dönem olan 2009’un başında milli gelirin bir önceki yılın (2008’in) aynı dönemine (ocak-mart 2008’e) göre yüzde 14.5 oranında küçülmüş olmasının ardından gelen bu veri , bardağın dolu yada boş tarafını görmek deyimiyle açıklanabilir. Ama basit bir hesapla 2009’da ,2008’e göre % 14.7 küçülüp sonra %11.7 büyümek, hâlâ 2008’in milli gelir düzeyine gelinmediğini gösterir.Burada eğer var ise ekonomik büyümeden rahatsız imajı vermeyelim tabiki büyüme verileri gündelik hayata hemencecik yansıyacak, işsizlik düşecek, gelir dağlımında adalet sağlanacak varsayımı doğru değil ,ama verilerinden doğru okunması kanaatindeyim.
”TUİK, üretim yöntemiyle hesaplanan GSYH tahmininde, 2010 yılı birinci üç aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre cari fiyatlarla GSYH, yüzde 16’lık artışla 243 milyar 258 milyon lira oldu.Sabit fiyatlarla ise bu dönemde ekonomi yüzde 11,7 büyümeyle 23 milyar 350 milyon lira olarak açıklandı,bununla beraber takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH bu yılın ilk çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 11,7’lik artış gösterdi. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH değeri de bir önceki döneme göre yüzde 0,1 arttı denildi.Habere göre Türkiye ekonomisinde 2010 yılının ilk çeyreğinde en fazla büyüme gösteren sektör, toptan ve perakende ticaret oldu. 2009 yılının ilk çeyreğinde yüzde 26,2 oranında daralan toptan ve perakende ticaret bu yılın aynı döneminde yüzde 22,4 oranınında büyüme gösterdi denildi.Yine 2009 yılının ilk çeyreğinde yüzde 22,3 oranında küçülen imalat sanayinde, 2010 yılının aynı döneminde yüzde 20,6 oranıda büyüme yaşandı denildi.2010 yılının ilk üç ayında tarım, avcılık ve ormancılık yüzde 3,8 ve oteller ve lokantalar yüzde 2,1 oranlarında daralma görüldü denilen veride Aynı dönemde büyüme rakamları balıkçılıkta yüzde 4,7, madencilik ve taşocakçılığında yüzde 6,1, elektrik, gaz, sıcak su üretimi ve dağıtımında yüzde 2,4, inşaatta yüzde 8, ulaştırma, depolama ve haberleşmede yüzde 11,3, mali aracı kuruluşların faaliyetinde yüzde 4,7, konut sahipliğinde yüzde 2,4, gayrimenkul, kiralama ve iş faaliyetlerinde yüzde 11,4, kamu yönetimi ve savunma zorunlu sosyal güvenlikte yüzde 0,6, eğitimde yüzde 1,8, sağlık işleri ve sosyal hizmetlerde yüzde 5,2, diğer sosyal, toplumsal ve kişisel hizmet faaliyetlerinde yüzde 5,5, eviçi personel çalıştıran hanehalklarında yüzde 10,2, dolaylı ölçülen mali aracılık hizmetlerinde yüzde 11,1, vergi sübvansiyonlarda yüzde 16,9 oldu denildi.”
Ancak TUİK ‘in açıkladığı ,bu dünyanın Çin’den sonraki ikinci büyük büyüme verisi yukarıda da belirttiğim gibi ekonominin 2010’un ilk ceyreginde büyümesinden değil 2009 yılı gene aynı dönem olan ilk çeyrekteki GSYH’ın yüzde 14.5 gibi büyük bir rakam küçülmesinden kaynaklanmakta.TUİK ‘in açıkladığı veride önemli olan başka bir detay ise mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış ibaresi. Buna göre 2010 ‘un ilk çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre sadece 0.1 büyümüşüz.Yani ekonomi reel olarak bu çeyrekte büyümedi.Büyümenin bu kadar yavaşlamış olması ise kriz sonrası büyüme trendinin inanılmaz yavaş olacağına işaret ederek tedirginliğimizi arttırıyor.Kısaca büyüme dünya ikincisi de olsa çift haneli olarak Avrupa birincisi olsa dahi ileriye dönük umut vaadetmediği kesin.
Keza özel tüketim harcamalarındaki artışın büyümeye olan katkısının %7.4 olması ve stok değişimlerinin %6.4 olması bize iç talepteki canlanma umudu vermesin.Çünkü bu rakam firmaların stok azalmalarından ve nakite geçişlerinden başka bişey değil.İlave olarak , biraz daha yakından mercek altına alınan sayılar, 2010’un ilk çeyreğinde iç tüketimin kriz öncesinin yani 2008’in çizgisini yakalayamadığını gösteriyor. Krizin derinleştiği 2009 ilk çeyreğinde iç tüketim yüzde 10 daralmıştı. 2010 ilk çeyreğinde ise tüketim, krizde dibe vurulan 2009 ilk çeyreğini yüzde 9,6 ile aşmış gibi ama kriz öncesinin, yani 2008 ilk çeyreğinin hala yüzde 1,4 altında. Üstelik her yıl 1 milyon artan nüfusu analize katarsanız, iç tüketim pazarının reel olarak artmadığı gerçeği ortada.
Gelelim 2010 yılının ilk çeyreğinde bir yıl öncenin aynı dönemine göre milli gelirimiz % 11.7; harcamalarımız ise % 23.7 arttı detayına. Yani bu yıl, geçen yıla göre kamu olarak devlet çok daha fazla harcama yapmış. Şimdi bu farkın nereden kaynaklandığını anlatayım. Bir ülkenin harcamalar toplamı, milli geliri ile cari açığının toplamı olduğuna göre ve cari açık ta , başka milletlerin tasarruf edip tüketim veya yatırım için harcamadığı paraları kredilendirme ile alıp harcamak demek ise ;Hükümetimiz 2010 yılının ilk çeyreğinde 243 milyar liralık bütçesin üstüne 14 milyar lira da bahsettiğimiz borçtan koyarak bu toplam 257 milyar tl’yi harcamış. Kısaca geçen yıl, yüzdesel olarak, milli gelir azalmasından daha fazla harcamalarımızı kısarak durgunluğa yanlış tedavi yapmışız. İşte size resesyon.Diğer dikkat edilmesi gereken konu ise Geçen yılın ilk 5 ayına göre ihracat %15.6 artarak 45 milyar dolar seviyesine çıkmış ithalat ise.. sıkı durun.. %36.6 artarak 68 milyar dolar olmuş.Ocak – mayıs dönemindeki ticaret açığı geçen yıla göre %115.5 artmış geçen sene aynı dönemde ihracatın ithalatı karşılama oranı %79 iken şu an %66.9.
İç tüketimin kriz öncesi boyuta çıkamaması,sonraki çeyreklerde iç tüketim daha etkili olamayacaksa, büyümenin sürdürülebilmesinin zor olduğunu gösteriyor. Çünkü ihracat, AB’deki tıkanma ile daha zor günlere gebe. İç tüketim daha fazla kımıldamıyor, ihracat tekliyorsa ve hep stoklamak için üretim yapılamayacağına göre,özellikle ikinci yarıda büyümenin vites düşüreceğini gösteriyor.Keza Global durgunluğun hala devam ediyor olması ve Avrupa Birliginin kemer sıkma politikalarının da ihracattaki daralmaya destek vereceği unutulmamalı.
Ömer Demir
