Sportif alanda zihinsel performans antrenörlüğü yapan NationalTurk yorumcusu Ersin Afacan’ın ‘Tümer Metin ve Kant’ başlıklı yazısı;

Geçtiğimiz günlerde bir televizyon programına katılan Tümer Metin, Soma’da yaşanan maden faciasının ardından “Çizmem sedyeyi kirletmesin” diyen maden işçisinin borçlarını ödeyeceğini açıkladı. Tıpkı Kasım 2013’de Beşiktaş’ın eski futbolcusu Fevzi Tuncay’a borçlarını ödemesi için yapılan yardım organizasyonunda pek çok kişinin ismini verdikleri para miktarı ile öğrendiğimiz gibi. Sadece isimsiz bir kişi Fevzi Tuncay’a 5 bin lira yardım etmişti. Herkes bu yardımları isimlerini duyurarak ve kendini belli ederek yaparken neden o kişi ismini gizledi?

Sporda yapılan bu tür yardımları kültür, felsefe ve din açısından yorumlamak istiyorum. Türk kültüründe yardım yani sadaka denilince ilk akla gelen Osmanlı İmparatorluğu dönemindeki “Sadaka Taşları”dır. Özellikle yükselme devrinde hayır ve yardımlaşma konusunda çok duyarlı uygulamalar yapıldığını biliyoruz. Günümüze kadar gelen sadaka taşları, bu sosyal yardımlaşma uygulamalarının en güzel örneklerinden biridir. Cami, meydan ve kütüphane gibi sosyal mekanların önlerinde veya yanlarında, ortalama 2 metre yüksekliğinde ve üst tarafı oyuk bir taş bulunurdu. Genelde akşamları, maddi durumu uygun olan insanlar yardımlarını bu taşın oyuk kısmına bırakır ve muhtaç olan da akşam ihtiyacı kadar para alırdı. Paraya ihtiyacı olan utanmasın ve para verene boynu bükük kalmasın diye yapılan bu uygulama yıllar boyunca devam etmiştir.

İslam dinine göre de sadakayı yani yardımları bazen açık vermek gerekirse de genel olarak gizli vermek daha iyidir. Mesela Bakara Suresi 271.Ayette “Sadakayı açık verirseniz güzel olur, gizli verirseniz, sizin için daha hayırlıdır” denilmektedir. Bir Hadis-i Şerif’te ise “Kıyamette, başka himaye bulunmayan günde Allahü teâlânın himayesindeki 7 kişiden biri, verdiği sadakayı gizleyen, sağ elinin verdiğinden sol eli haberi olmayan kimsedir” denilmektedir.

Felsefi açıdan ise Alman filozofu Kant, bu tür olayları “Ödev Ahlak Anlayışı” ile açıklamıştır. Kant’a göre, bir eylem iyi bir sonuç yüzünden değil ancak dayandığı ilke (prensip) yüzünden iyi olur. Eylemin iyi olmasının ölçüsü, başardığı yani gerçekleştirdiği şey olmayıp dayanağı olan ilkedir. Dolayısıyla ilke olarak güçlü olanın zayıf olana hiçbir çıkar gözetmeksizin yardım etmesi bir görevdir. Kant için bir eylemi yaparken niyet önemlidir. Eğer niyet, çıkarı için (reklam ve gösteriş gibi) eylem yapmaksa ödeve uygun gibi görünse bile Kant bunu ahlaki bir eylem olarak kabul etmez.

Tümer Metin’in reklam için bu yardımı yapacağını söylediğini tahmin etmiyorum fakat reklam için yapanlara veya yapacaklara kapı açmış oluyor. Keşke bu yardım yani sadaka, isim verilmeden ve tv programı olmadan yapılsaydı. Yani “eski bir futbolcu madencinin ev borcunu ödeyecek” gibi bir haber yapılırdı ve yardım edecekler teşvik edilirdi. Dolayısıyla hem kültürümüz, hem dinimiz, hem de felsefi açıdan yani akli yönden yardımlarımızı gizli yapmakta fayda var.

Ersin Afacan / NationalTurk

https://twitter.com/mentaldestek