Gazze’de uzun süredir süren çatışmaların ardından imzalanan kırılgan ateşkes, pazartesi günü hem İsrailli rehinelerin özgürlüğüne hem de İsrail hapishanelerindeki Filistinli mahkûmların salıverilmesine yol açtı. ABD Başkanı Donald Trump’ın arabuluculuğunda varılan anlaşma, yıllardır süren savaşın sona erdiği yönünde umut yaratsa da, önümüzdeki dönemde barışın kalıcılığı için çözülmesi gereken çok sayıda karmaşık sorun bulunuyor. Trump, Mısır’da düzenlenen “Gazze’nin Geleceği” zirvesinde yaptığı açıklamada, “Barışın ilk adımları her zaman en zorlardır” diyerek ateşkesi “savaşın sonu ve yeniden inşanın başlangıcı” olarak nitelendirdi.
Trump: Gazze’yi yeniden inşa en kolay kısım
Trump, “Yeniden inşa en kolay kısım olabilir. En zor bölümü geride bıraktık” dese de uzmanlar sürecin kırılgan olduğuna dikkat çekiyor. Orta Doğu Araştırmaları Merkezi’nden Mona Yacoubian, bu anlaşmanın “sevinçli ama riskli bir dönemeç” olduğunu belirterek, “Önümüzde hâlâ çok sayıda başarısızlık olasılığı var” dedi.
Planın nasıl uygulanacağı ise hâlâ muğlak. Hamas’ın silahsızlanma süreci, İsrail’in çekilme takvimi, Gazze’de kurulacak uluslararası güvenlik gücüne hangi ülkelerin katkı sağlayacağı ve geçici yönetimin kimlerden oluşacağı henüz netleşmedi.
Savaşın izleri derin: Yeniden inşa yıllar alacak
İki yıllık savaşın ardından Gazze’de on binlerce kişi hayatını kaybetti, nüfusun yüzde 90’ı yerinden edildi. Sağlık sistemi çökmüş durumda; hastaneler, okullar ve altyapı tamamen yıkıldı. Dünya Bankası, Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği’nin tahminlerine göre Gazze’nin yeniden inşası için yaklaşık 53 milyar dolarlık kaynak gerekecek.
Uzman Lucy Kurtzer-Ellenbogen, “Burada lüks bir zamanlama şansı yok, her şey aynı anda yürütülmek zorunda” diyerek hem insani yardımın hem de siyasi düzenlemelerin eşzamanlı ilerlemesi gerektiğini vurguladı.
Filistin devleti tartışması hâlâ masada
Trump yönetiminin aracılığıyla şekillenen barış planı, Filistin devletinin geleceği konusunda netlik taşımıyor. Plan, uzun bir geçiş süreci sonrasında olası bir bağımsızlık ihtimalinden söz etse de, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu bu fikre sıcak bakmıyor. Netanyahu, “Trump’ın barış planına bağlıyız” dese de, savaşın sona erdiğini resmen ilan etmedi.
Hamas ise zayıflamış olmasına rağmen hâlâ Gazze’nin yönetiminde etkili. Netanyahu’nun hükümet ortakları savaşın tamamen bitmesine karşı çıkıyor. Bu nedenle Netanyahu’nun erken seçim baskısıyla karşılaşabileceği yorumları yapılıyor.
Trump: Devlet tartışması ayrı bir konu
Trump, Washington’a dönüş yolunda gazetecilere yaptığı açıklamada Filistin devletine ilişkin soruları “şimdilik ayrı bir konu” diyerek geçiştirdi:
“Bazı insanlar tek devletli çözümü, bazıları iki devletli çözümü seviyor. Hangisinin doğru olduğuna zamanla karar vereceğim, ama diğer ülkelerle koordineli hareket edeceğiz.”
Eski ABD Birleşmiş Milletler Büyükelçi Yardımcısı Robert Wood ise sürecin hâlâ çok kırılgan olduğunu vurguladı:
“Bugün iyi bir gün ama savaş bitmedi. Bu sürecin başarıya ulaşması için yönetimin en üst düzeyde sürekli angaje kalması gerekiyor.”
