Üç genetik ebeveynle sağlıklı bebekler: İngiltere’den tıp tarihine geçen adım

İngiltere’de doktorlar, anneden çocuğa geçen ölümcül mitokondriyal hastalıkların önüne geçmek için geliştirilen çığır açıcı bir teknik sayesinde sekiz bebeğin sağlıklı şekilde dünyaya geldiğini duyurdu. Üç kişiden genetik materyal taşıyan bu bebekler, tıp tarihinde yeni bir dönemin kapısını aralıyor.

Genetik yük üçe bölündü

İngiltere’de yaklaşık on yıl önce yasal hale gelen “üç kişilik bebek” tekniği, ilk somut sonuçlarını verdi. Anne ve babadan alınan yumurta ve sperm, sağlıklı mitokondri taşıyan üçüncü bir kadının yumurtasıyla laboratuvar ortamında birleştirildi. Ortaya çıkan embriyoda bebeğin genetik kodlarının yüzde 99.9’u anne ve babaya, kalan yüzde 0.1’i ise donör kadına ait oldu.

Bu yöntemle doğan bebeklerin mitokondri kaynaklı hastalık taşıma riski minimuma indirilmiş oldu. Newcastle Üniversitesi ve Newcastle Fertility Centre tarafından yürütülen bu süreçte toplam 22 aile tedavi gördü. Şu ana kadar dört erkek, dört kız bebek (ikizler dahil) dünyaya geldi; bir hamilelik ise devam ediyor.

İngiltere’de tıp tarihine geçen olay

Tedavi gören ailelerin kimlikleri korunurken, merkez aracılığıyla yapılan açıklamalar bebek sahibi olmanın duygusal yönünü gözler önüne serdi. Bir anne, “Yıllar süren belirsizlikten sonra bu tedavi bize umut verdi – ardından da bir bebek. Şimdi ona bakıyoruz; hayat dolu, olasılıklarla dolu… Minnettarız” dedi. Başka bir anne ise, “Bu inanılmaz gelişme ve aldığımız destek sayesinde artık ailem tamam. Artık korku değil, umut var” ifadelerini kullandı.

Tehlikeli miras: Mitokondri hastalıkları

Mitokondri, hücrelerimizde enerjiyi sağlayan yapılardır. Ancak bu yapılar kusurlu olduğunda kalp ritim bozuklukları, beyin hasarı, görme kaybı, organ yetmezliği ve kas zayıflığı gibi ciddi sonuçlara yol açabilir. Üstelik mitokondriler yalnızca anneden çocuğa aktarılır. Bu yüzden mitokondriyal hastalık taşıyan kadınlar, çocuklarına bu genetik mirası istemeden aktarabilir.

İngiltere’de her 5 bin bebekten biri bu hastalıkla doğuyor. Bazı aileler, birden fazla çocuklarını bu hastalık nedeniyle kaybetmiş durumda.

Etik tartışmalar ve kalıcı genetik değişim

Tekniğin kalıcı genetik mirası değiştirdiği gerekçesiyle eleştiriler de bulunuyor. Çünkü kız bebekler, ileride bu genetik değişimi kendi çocuklarına da aktaracak. Ancak uzmanlara göre bu müdahale, sadece sağlıklı nesillerin önünü açmakla kalmıyor; aynı zamanda “genetik hastalıklara karşı önleyici bir devrim” anlamına geliyor.

Newcastle Üniversitesi’nden Prof. Sir Doug Turnbull, “Bu başarı, yalnızca İngiltere’de mümkün olabilirdi. Bilim, yasa, NHS desteği ve kararlılık bir araya geldi. Sekiz sağlıklı bebek… Ne harika bir sonuç!” sözleriyle gelişmeyi değerlendirdi.

Riskler araştırılmaya devam ediliyor

Yöntem sayesinde doğan bebeklerde mitokondriyal hastalığa rastlanmadı. Gelişimleri beklendiği gibi seyretti. Bir çocukta epilepsi tespit edildi, ancak durum kendi kendine düzeldi. Bir başka çocukta ise tedavi edilen bir kalp ritim bozukluğu görüldü. Bu durumların mitokondriyle ilişkili olup olmadığı henüz bilinmiyor.

Ancak uzmanlar, düşük seviyede “hatalı” mitokondrinin nadiren de olsa embriyoya geçtiğini ve bu durumun uzun vadeli etkilerinin araştırılması gerektiğini belirtiyor.

Geleceğe umut: “Artık normal bir hayat hayal edebiliyoruz”

Mitochondrial hastalığı olan çocuklara sahip aileler için bu gelişme, yalnızca bilimsel değil, aynı zamanda duygusal bir umut ışığı. Kızlarının bu hastalığı çocuklarına aktarabileceğinden korkan bir anne, “Bu teknik, yalnızca bizim değil, gelecek kuşakların da normal bir hayat hayal etmesini sağlıyor” diyor.

Bu gelişme, yıllarca süren bilimsel çabaların, etik tartışmaların ve ailelerin verdiği mücadelelerin sonucu. Şimdilik yalnızca İngiltere’de uygulanıyor olsa da, ilerleyen yıllarda başka ülkelere de örnek olması bekleniyor.