Dürzi isyanı kapıda mı? Yeşil, kırmızı, sarı, mavi, beyaz. Suriye’nin Suweida şehrinin sokaklarında dalgalanan rengarenk bayrak ilk bakışta gökkuşağı bayrağını andırıyor.
Yakından bakarsanız açıkça görülüyor: Bu Dürziler’in bayrağı.
Çoğunlukla açık saçlı kadınların yanı sıra konik beyaz şapkalı ve etkileyici bıyıklı yüzlerce erkek, Suriye hükümetini açıkça protesto ediyor.
Dürziler ağustos ayının ortasından bu yana neredeyse her gün “Halk sistemin devrilmesini istiyor” sloganları atıyor. Kötü yaşam koşulları, artan fiyatlar ve hükümetin akaryakıt sübvansiyonlarındaki kesintileri, öfkelerinin yönetici Beşar Esad’a karşı açığa çıkmasının nedenleri.
Dürzi İsyanı: Esad’la uzlaştılar mı?
Uzun yıllar boyunca Dürzi dini azınlığın cumhurbaşkanına karşı hiçbir gösterisi olmadı. Yönetici Esad da Suriye’de bir azınlığa mensup, Alevi. Kendisini İslamcı gruplara karşı mücadelede Suriyeli azınlıkların koruyucusu olarak göstermeyi seviyor.
Pek çok Hıristiyan, Şii ve Dürzi, 2011 ayaklanmalarının ardından Esad’la uzlaşmaya vardı ve özellikle on iki yıl süren savaşın ilk günlerinde tarafsız kaldı.
Ülkenin güneyindeki Dürzi dağı Jebel ed-Druze civarında 700 bin civarında Dürzi yaşıyor. İsrail’in ilhak ettiği Golan Tepeleri’nde ise 20 bin kişi daha var.
Reenkarnasyona inanırlar ve büyük tek tanrılı dinlerin ve Yunan felsefesinin unsurlarını birleştirirler.
Ezoterik, mistik ve gizemli kabul edilirler. Bazı İslam alimleri onları Müslüman olarak görürken, diğerleri Dürzileri mürted olarak görüyor. Tartışmalı bir bölgede net bir hedefi olan küçük bir dini topluluk.
Beyrut’taki Amerikan Üniversitesi profesörü Joseph Bahout, “Dürzi siyaseti her zaman toplumun hayatta kalmasıyla ilgilidir” diye analiz ediyor.
Yüzbinlerce Dürzi, Suriye’nin komşu ülkeleri Lübnan, İsrail ve Ürdün’de de yaşıyor.
Bahout’a göre Sünniler, Şiiler, Hıristiyanlar ve Yahudilerden oluşan geniş dini topluluklar arasında Dürziler genellikle siyasi açıdan ihtiyatlı ve pragmatik davranıyor.
Dürziler, şu anda Suweida’da olduğu gibi, kasabalarını ve köylerini savunmak için sıklıkla silahlı milisler oluşturuyor. Geçmişte, askeri açıdan zayıf oldukları gerekçesiyle ulusal güvenlik güçleriyle doğrudan çatışmadan çoğunlukla kaçındılar.
Şu anda Suriye’de olduğu gibi söylemleri sert olabiliyor. Ancak uzman Bahout şundan emin: İç Dürzi güç çevrelerindeki siyasi liderler, Suweida sokaklarındaki aktivistleri Esad’ın iktidar aygıtıyla büyük bir çatışmaya karşı uyardı.
Bu, Dürziler için ip gibi bir harekettir. Pek çok kişi kanlı bir çatışma korkusuyla saklanmaktan çok uzaklaşmak istemedi. Bahout, “Bu küçük bir topluluk. Genç Dürziler arasında kan dökülmesini önlemek için her şeyi denemeliler” diyor.
Öte yandan Suriye’deki Dürzilerin orduyla iyi bağlantıları olduğu düşünülüyor.
Suriye ordusunda çok sayıda subay pozisyonu Dürzilerin elinde bulunuyor. Ve şunu biliyorlar: Esad da şiddetli bir çatışmayı pek umursamıyor gibi görünüyor çünkü bu onun azınlıkların koruyucusu olarak imajına ciddi şekilde zarar verecektir.
Dürzi İsyanı: Perde arkasında anlaşma
Şam’la daha iyi bir ekonomik anlaşma mümkün görünüyor; hükümetin Dürzilere ucuz benzin teklif ettiği söyleniyor.
Gözlemciler, Suriye hükümeti ile Dürzi liderleri arasındaki görüşmelerin uzun süredir perde arkasında devam ettiğinden emin.
Ancak protestoların açıkça gösterdiği gibi Esad hükümeti artık Dürzilerin sadakatinden emin değil. Yüzlerce gösterici renkli Dürzi bayrağını sallıyor; bunlar güçlü görüntüler. Ancak Dürziler muhtemelen tek başına Esad’ın iktidar aygıtına siyasi tehdit oluşturacak güce sahip değil.
Fehim Taştekin Olası Dürzi İsyanını Yazdı
Gazete Duvar yazarı Fehim Taştekin de “Esad’a karşı Dürzî isyanı: Balon mu bomba mı?” başlıklı yazısında konuyu ele aldı.
“Dürzîlerin siyasal çizgilerine bakıldığında Suriye’yi vatan olarak yücelten, bölünmeyi reddeden, “muhalif” ya da “rejime sadık” değil “Arap kimliği ve halkının milliyetçileri, onur ve dinin savunucuları” olarak anılmayı tercih eden bir kodlama görülüyor. Dürzîler arasında İsrail’i tanımama ve kadim toprakları Filistin olarak anma hassasiyeti devam ediyor.
Suriye üniter yapısına çok önem atfeder ama bölgelerin özgün taraflarına merkezin yaklaşımı isyan sürecinde kendini çok belli etti.
17 Ağustos’tan beri Süveyde’de 2011’deki sayfanın yeniden açılıp açılmayacağına dair cadı kazanları kaynatılıyor. Bahis açılsa Beşşar el Esad yönetiminin kaderine dair binbir senaryo desteleri sıralanır. Pahalılık, yokluk, yolsuzluk, kanunsuzluk ve kötü yönetime karşı öfkeli sloganlarla başlayan gösteriler Esad’a “git” diyen siyasal taleplere evrildi. Rejimin yıkılması yönünde slogan ve afişler dikkat çekti. Kamu binalarından indirilen Esad posterleri “yeni bir 2011 senaryosu mu” sorusunu sordurttu.
Süveyde “ödenmiş” muhalif güçlerin üzerine serpilmiş ölü toprağını da attı. Türkiye’nin gündemine takılmış Fırat Kalkanı, Zeytin Dalı ve Barış Pınarı bölgelerindeki muhaliflerin yanı sıra Nusra’nın devamı olan Heyet Tahrir el Şam’ın (HTŞ) elindeki İdlib’deki güçler Süveyde’yi selamlıyor. “Devrim treni” yeniden harekete geçmişçesine!
Gariplik diz boyu. Bir Dürzî heyeti daha önce kendileri için cellat kesilmiş HTŞ lideri Ebu Muhammed el Colani’yi ziyaret edip ‘dayanışma görüntüsü’ veriyor. Colani’nin inandığı din, Dürzîleri ‘mürted’ sayıyor. İbn-i Teymiyye’nin fetvalarına binaen Dürzîler için “Katli vaciptir” diyenler Dürzî öfkesini sahipleniyor! Bazı muhalifler Dera’dan Süveyde’ye girip yeşil-beyaz-siyah şeritli bayrağı gösterme fırsatını kaçırmıyor. Londra merkezli Suriye İnsan Hakları Gözlemevi (SOHR) 8 Eylül’deki son Cuma gösterisini “Barışçıl halk hareketinin başlangıcından bu yana en büyük gösteri” olarak sundu. Bu gösteriler Amerikan Kongre üyelerinin kafalarına taş düşmüşçesine Türkiye’nin kontrolündeki muhalifleri ziyaret etmesine de denk gelince “devrim” ateşinin sönmediğine dair görüntüler hâlâ para ediyor olabilir. Deralı grup gösterilerin ulusal olduğunu ve tüm muhalefeti kapsadığını göstermek için Süveyde’ye gittiklerini anlatıyor. Bu düştüğü yerden kalkacak bir dal aramaya benziyor.
